У краіне, па розных да-дзеных, налічваецца больш за 30 000 старых дамоў і больш за 10 000 пустуючых. Такія будынкі часцей за ўсё ідуць пад знос. Хоць часам было б лепей знайсці для іх новых гаспадароў. Крыху менш за год таму прынялі меры па рашэнні праблемы: новы Указ № 357 «Аб пустуючых і старых дамах» закліканы спрасціць і зрабіць менш затратнай працэдуру ўключэння ў абарот такой нерухомасці, а таксама паменшыць папяровы дакументаабарот. Як гэты дакумент працуе на практыцы, даведвалася карэспандэнт «Р».
Нікому не патрэбныя хаты не ўпрыгожваюць вёскі.Тэрмін — год
Адпраўляюся ў Барысаўскі раён. Вёска Шыліна. Акуратны драўляны дом, акультураны ўчастак. Хоць адносна нядаўна на гэтым месцы ўзвышаўся будынак, якi язык не паварочваўся назваць жылым домам. Цёмныя ад часу сцены, касабокія дзверы, дзіравыя лісты шыферу на даху — да такога было страшна нават набліжацца. У ім, зразумелая справа, даўно ніхто не пражываў. Таму дом трапіў у поле зроку спецыялістаў Лошніцкага сельвыканкама, на тэрыторыі якога знаходзіцца вёска. Яны абследавалі стан жылля, прызналі яго старым і ўключылі ў рэестр. Паралельна адшукалі ўласніка пакінутай нерухомасці, накіравалі яму апавяшчэнне аб неабходнасці аднавіць або знесці дом. І калі б уласнік вырашыў выкарыстоўваць будынак, яму неабходна было б паведаміць аб гэтым у мясцовы выканаўчы камітэт. Зрабіць гэта трэба асабіста або любым зручным спосабам — звычайным лістом, па электроннай пошце, па факсе.
— У заяве ўласніка аб намеры далейшага выкарыстання пустуючага дома павінна быць прапісана абавязацельства ўтрымліваць участак у належным стане, — удакладняе старшыня Лошніцкага сельвыканкама Ірына Гірук.
Тэрмін на знос або аднаўленне старога жылля — год. Ён можа быць працягнуты, калі ва ўласніка існуюць уважлівыя прычыны. Дастаткова паведаміць аб гэтым спецыялістам выканкама. Гэта якраз прапісана ва Указе № 357. Уласнік можа i прадаць свой дом, як атрымалася ў гэтым выпадку. Новы гаспадар не стаў цырымонiцца — за свой кошт знёс трухлявы будынак і ўзвёў новы.
Гэтая гісторыя — з удалай развязкай. У ёй выйгралі ўсе: гаспадыня, якой не патрэбен быў дом, — яна ад яго пазбавілася, новы ўласнік атрымаў выгадна размешчаны ўчастак зямлі, а мясцовыя ўлады сэканомілі грошы на зносе састарэлага будынка.
Шукаюць пажарныя, шукае міліцыя
І ўсё ж падобных гісторый, на жаль, не так шмат. У рэестр старых дамоў часцей трапляюць будынкі, гаспадароў якіх складана, а часам і немагчыма адшукаць. Напрыклад, як гэта атрымалася ў выпадку з домам у вёсцы Мужанка. Без даху, без аконных рам, толькі трухлявыя сцены. У гэтай, ужо прабачце, халупе прапісаныя два браты. Аднак 10 гадоў іх ніхто тут не бачыў. Спецыялісты сельвыканкама спрабуюць іх адшукаць. Пакуль беспаспяхова.
А як шукаюць? Па-рознаму. Адных уласнікаў знаходзяць праз натарыяльныя канторы, іншых — праз запыты ў БТІ, кагосьці знаходзіць міліцыя. Калі ў доме ніхто не жыў дзесяцігоддзямі, дапамагаюць успаміны старажылаў. Асабліва каштоўныя ўспаміны ў знікаючых вёсках, у пагаспадарчых кнігах якіх няма ні нумара дома, ні адраса, ні назвы вуліцы. Складаней знайсці ўласніка, які пражывае за мяжой. Часам высвятляецца, што ў права на спадчыну не ўступалі наследнікі аж у трох пакаленнях. Але ад дамоў гэтых яны ўсё роўна не адмаўляюцца — якая-нiякая спадчына.
— Мы накіравалі апавяшчэнні ўладальнікам 27 дамоў, з іх 20 адказалі, што будуць калі-небудзь выкарыстоўваць жыллё, — прыводзіць лічбы Ірына Гірук.
Так стары дом у вёсцы Шыліна выглядаў у сваім «мінулым жыцці»...
Зараз на яго месцы расце новае жыллё.
Хоць ёсць і тыя, хто ад старых сцен адмаўляецца. У асноўным гэта людзі, якім складана матэрыяльна або фізічна займацца працэдурай зносу старога будынка. Напрыклад, каб аформіць акт зносу дома, патрэбна асабістая прысутнасць у БТІ. Пажылому, асабліва адзінокаму, чалавеку зрабіць гэта складана. Адмова ўладальніка ад уласнасці дае выканкаму права звярнуцца ў суд для канфіскацыі дома і далейшага выкупу яго па рыначным кошце або для атрымання права рэалізаваць маёмасць з таргоў ці знесці будынак. Зрэшты, па новых правілах, зносіць або прадаваць такія дамы можна будзе праз год пасля ўнясення старога жылля ў рэестр.
Хто іх купіць у аддаленых вёсках — іншае пытанне. Толькі на тэрыторыі Лошніцкага сельсавета больш за 150 свабодных участкаў для будаўніцтва жылля. Усяго ж тут 23 населеныя пункты, у якіх пражывае больш за 9000 чалавек.
Ірына Гірук адзначае, пакуль складана падводзіць нейкія вынікі. Але зрухі ўсё ж ёсць. Напрыклад, людзі сталі больш актыўна прымаць удзел у лёсе сваёй нерухомасці. Да рашучых дзеянняў іх падганяюць канкрэтныя тэрміны, выдзеленыя на аднаўленне старога жылля. Усё больш уладальнікаў не хочуць ад яго пазбаўляцца.
Дом з гарадской прапіскай
Рэестры пустуючых і старых дамоў сёння пакуль фарміруюцца. Уся інфармацыя аб аб’ектах, уключаных у пералік, размяшчаецца на афіцыйных сайтах райвыканкамаў. Зараз у спісе такіх дамоў на сайце Барысаўскага райвыканкама — 20 адрасоў. Гартаю старонкі рэестра. Аграгарадок Зачысце, дом 1962 года пабудовы, уласнік у ім не жыве больш за восем гадоў. Звесткі пра месцазнаходжанне ўладальніка адсутнічаюць. Вёска Шыліна. У доме ніхто не пражывае 30 гадоў. Звесткі пра ўласніка адсутнічаюць. Барысаў, вуліца Камінтэрна, у доме са зносам у 90 працэнтаў больш за тры гады няма жыхароў. Таксама, як і ў дамах па вуліцах Толсцікава, Пятраева, Партызанскай... Так, у гэтым спісе ёсць будынкі з гарадской прапіскай. І выглядаюць яны таксама жаласна і закінута, як у аддаленай вёсцы.
КАМПЕТЭНТНА
Антаніна ТОРБІНА, намеснік начальніка ўпраўлення — начальнік аддзела прававога забеспячэння зямельных адносін, геадэзіі і картаграфіі юрыдычнага ўпраўлення Дзяржаўнага камітэта па маёмасці:
— Новы Указ дэталёва рэгламентуе парадак работы мясцовых выканаўчых і распарадчых органаў у дачыненні да пустых і старых дамоў. Але ў першую чаргу дакумент накіраваны на абарону правоў і інтарэсаў грамадзян. Паколькі гэта спалучана з пазбаўленнем права ўласнасці на маёмасць, важна было выканаць баланс дзяржаўных і прыватных інтарэсаў.
Так, у дачыненні да пустых домоў падаць апавяшчэнне аб намеры выкарыстоўваць дом для пражывання могуць не толькі ўласнікі, але і іншыя асобы, якія маюць права валодання і карыстання ім. Пры гэтым Указ вызначыў кола гэтых асоб — гэта і наследнікі, якія прынялі спадчыну, але не аформілі права ва ўстаноўленым парадку, члены, былыя члены сям’і ўласніка, грамадзяне, якія пражываюць па завяшчальнай адмове, якія падпісалі дагавор найму або пажыццёвага ўтрымання.
Яшчэ важны момант. Змяніўся падыход да крытэрыяў, якія дазваляюць аднесці жылы дом да катэгорыі пустуючых або старых.
Раней пустуючым домам прызнаваўся той, у якім ўладальнік пражываў менш за месяц кожны год на працягу трох гадоў. Цяпер калі чалавек пражывае ў доме хоць бы адзін дзень за тры гады, будынак не прызнаюць пустуючым. Галоўнае, каб дом і ўчастак былі дагледжанымі. Старымі дамамі цяпер прызнаюцца толькі аварыйныя і тыя, што пагражаюць абвалам. Стан дома спецыялісты ацэньваюць візуальна. Гэта істотна палягчае працу выканкамам.
У новым Указе прапісаны механізм магчымага вяртання ўласніку пустуючага або старога жылога дома, ужо перададзенага па рашэнні суда ў камунальную ўласнасць. У выпадку адмены такога рашэння суда дом вернуць, калі ён захаваўся ў натуры і па-ранейшаму знаходзіцца ў камунальнай уласнасці. Калі дом знеслі, то з мясцовага бюджэту ўласнік атрымае кампенсацыю, калі прадалі — грошы, атрыманыя ад продажу. Гэта азначае, што ва ўласнікаў з’явілася больш магчымасцей захаваць сваю маёмасць. Але не варта забываць пра тэрмін іскавай даўнасці. Ён складае ў дадзеным выпадку тры гады.
Таксама з’явілася магчымасць атрымаць зямельны ўчастак, не выкупляючы стары або пусты дом на аўкцыёне. Але для гэтага новы ўласнік павінен самастойна знесці старыя пабудовы. У абласных цэнтрах такія гарадскія ўчасткі могуць атрымаць толькі тыя грамадзяне, якія маюць патрэбу ў паляпшэнні жыллёвых умоў. У Мінску — толькі тыя, хто стаіць на ўліку як шматдзетная сям’я.
