Учора праваслаўныя вернікі адзначылі Хрышчэнне Гасподняе. У прадстаўленні нашых продкаў у час свята нібы нейкая нябачная магутная сіла злучае зямныя і нябесныя воды. Нездарма аб вадзе беларусы казалі: «Вада, вадзіца, Божая памочніца».
Фото из архива «СБ»
Каля крыжападобнай палонкі здзяйсняўся малебен. Пасля смельчакі акуналіся ў ледзяную купель. Па павер’ях, моц вады і крыжа павінна выгнаць усю нячыстую сілу з жыццёвай прасторы чалавека. Здаўна вада лічылася асновай жыцця. Яе ўшаноўвалі нашы продкі яшчэ ў далёкія дахрысціянскія часы.
Асвячоную ў храме ваду прыносілі дадому і захоўвалі на працягу года. Яна ўжывалася ў сям’і пры ўсіх важных сямейных і гаспадарчых падзеях, для прадухілення або лячэння хвароб.
Абярэгам у даўнія часы лічылася не толькі вада, але і асаблівыя рытуалы, напрыклад маляванне мелам крыжоў на посудзе, варотах, дзвярах. Так, верылі продкі, можна захаваць дом на працягу ўсяго года. Беларусы-католікі асвячонай крэйдай малявалі ахоўныя знакі па загалоўных літарах ад імёнаў трох каралёў: Каспер, Мельхар і Балтазар. Кавалачак мелу хавалі за абразамі і бралі толькі ў выпадку хваробы каго-небудзь з родных.
На Вадохрышча гатавалі трэцюю галодную Вадохрышчанскую куццю з ячных або іншых круп, дадавалі алей або мёд. Характэрна, што ўсе тры куцці на працягу каляднага перыяду варылі ў адным і тым жа чыгунку.
На трэцюю куццю выпякалі печыва ў форме крыжыкаў. На раніцу наступнага дня гэты сакральны пачастунак кідалі ў калодзеж ці рэчку, дзелячыся з воднай стыхіяй. Ласунак пакідалі ў якасці абярэга да вясны і бралі з сабой на поле падчас пасяўных работ.
У беларусаў, як і ва ўсіх усходніх і заходніх славян, у абрад Вадохрышча былі ўпісаны рытуалы провадаў Каляд. Напэўна, таму сам абед (вячэра) не быў доўгім. Сям’я ела паспешліва, спадзеючыся, што гэтак жа хутка ў іх будуць весціся палявыя работы.
АД ПРАДЗЕДАЎ
Па народным календары беларусаў Вадохрышча завяршала Каляды. Людзі пачыналі вяртацца да звыклага ладу жыцця. У гэты час іх увага была звернута на догляд хатніх жывёл. Жанчыны ткалі, пралі, вышывалі, мужчыны рамантавалі сельскагаспадарчы інвентар і загадвалі на добры ўраджай.
kuzmich@sb.by
