На доўгую памяць
Унікальная баявая машына папоўніць экспазіцыю пад адкрытым небам ля падножжа Кургана Славы. Над маштабным праектам працавалі цэлы год — ініцыятыву Федэрацыі прафсаюзаў падтрымаў Прэзідэнт. І вось гэты дзень надышоў: ва ўрачыстым мітынгу сёння прымуць удзел больш за 250 чалавек: кіраўнікі прафсаюзных арганізацый, міністэрстваў, ведамстваў, грамадскіх аб’яднанняў, ветэраны вайны і працы, моладзь і прафактыў.Як прэзентуюць баявую машыну, расказаў Арцём Ігнаценка, начальнік Галоўнага ўпраўлення па культуры і грамадскай працы ФПБ:
— У дзень адкрыцця экспаната разам з піратэхнічнай службай мы пастараемся візуалізаваць святло, гук і дымавы эфект стрэлу рэактыўнай артылерыі. Пазней адбудзецца святочны канцэрт «Нараджэнне легенды», падрыхтаваны Рэспубліканскім палацам культуры прафсаюзаў. Пасля гэтага ўсе прысутныя едуць да падножжа Кургана Славы, каб ускласці кветкі і аддаць даніну памяці загінулым падчас Вялікай Айчыннай вайны.
Сімвалічна, што дзень адкрыцця «Кацюшы» супадае з датай першых залпаў легендарных баявых машын — яны прагрымелі пад Оршай 14 ліпеня 1941 года.
«Кацюша» размясцілася на пастаменце ля падножжа Кургана Славы побач з легендарным штурмавіком Іл-2, экспазіцыяй артылерыі і танкаў.Арцём Ігнаценка таксама акцэнтуе ўвагу:
— Баявое хрышчэнне «Кацюшы» адбылося ў складзе батарэі пад камандаваннем капітана Івана Флёрава. Першым залпам у ліпені 1941 года батарэя з сямі «Кацюш» знішчыла чыгуначную станцыю каля вёскі Пішчалава разам з нямецкімі эшалонамі, якія знаходзіліся там. Лічыцца, што менавіта тады фашысты спазналі моц рэактыўнай артылерыі. Дарэчы, за гады вайны выпушчана больш за 8000 такіх машын.
Старонкі гісторыі
З гісторыі вядома: падчас вайны такія баявыя машыны прымяняліся на самых небяспечных участках фронту, удзельнічалі ва ўсіх буйных савецкіх аперацыях. «Кацюшы» сталі сапраўдным сімвалам Вялікай Перамогі. Сёння іх прататыпы можна ўбачыць толькі ў некалькіх музеях СНД.У нашай краіне «Кацюшы» ўжо ёсць: яны ўсталяваны ў Беларускім музеі гісторыі Вялікай Айчыннай вайны, на тэрыторыях гісторыка-культурнага комплексу «Лінія Сталіна» і мемарыяла «За нашу Савецкую Радзіму» ў Оршы. Але экспанат ля падножжа Кургана Славы ўнікальны — ён кардынальна адрозніваецца ад іншых. Чым менавіта, з «Р» падзяліўся Леанард Багушэвіч, дырэктар УП «Дом прафсаюзаў»:
— Мы азадачыліся ідэяй аднавіць дакладную копію машыны 1941 года. Менавіта тады рэактыўныя ўстаноўкі манціраваліся на даволі рэдкіх нават тады грузавіках ЗІС-6. Такую варыяцыю мы бачыць не прывыклі, бо практычна ва ўсіх кінастужках і музеях паказваюць «Кацюшы», устаноўленыя на шасі аўтамабіляў «Студэбекера» або пасляваенныя ўстаноўкі, зманціраваныя на шасі аўтамабіля ЗІЛ.
Унікальная баявая машына стала падарункам да 75-годдзя Перамогі.Суразмоўца паказвае, як на эскізах выглядае канчатковы варыянт экспаната. Да ўрачыстага адкрыцця ён накрыты тканінай, але ўжо сёння яго ўбачаць усе жадаючыя.
— Пастамент з нержавеючай сталі выкананы ў выглядзе пяціканцовай зоркі. Вышыня — звыш 4 метраў, шырыня — больш за 9 метраў. Сама «Кацюша» будзе красавацца на адной з граняў зоркі на вышыні амаль 3,5 метра, — Леанард Багушэвіч дэманструе чорна-белыя чарцяжы і яркія малюнкі. — Знакамітая баявая машына рэактыўнай артылерыі на базе грузавіка важыць каля 7 тон, шырыня — 2,2 метра, даўжыня — каля 5 метраў.
Год працы
Над маштабным праектам працавалі цэлы год. Спецыялісты па крупінках збіралі інфармацыю са шматлікіх камандзіровак: ездзілі ў Тулу, Чалябінск, Маскву і Санкт-Пецярбург. Нарэшце, пазнаёміліся з камандай энтузіястаў, якія пагадзіліся стварыць «шкілет» унікальнага экспаната. Так, за аснову ўзялі дэталёвае апісанне сапраўднага мінамёта на базе ЗІС-6, які экспануецца ў Ваенна-гістарычным музеі артылерыі, інжынерных войскаў і войскаў сувязі Міністэрства абароны РФ. Рэстаўратары раздабылі каштоўныя чарцяжы, па якіх вырабілі дакладныя копіі дэталяў машыны пачатку вайны.— Арыгінальныя дэталі ў «Кацюшы» таксама ёсць. Гэта абліцоўка аўто, падножкі, панэль маторнага адсека, кранштэйны пярэдняй рысоры, накіравальныя ўстаноўкі. На пошукі запчастак і зборку экспаната спатрэбілася каля шасці месяцаў, — дзеліцца Леанард Багушэвіч. — Пасля гэтага «шкілет» баявой машыны даставілі ў Мінск. У нас праца працягнулася: мінамёт даводзілі да ладу яшчэ некалькі месяцаў.
«Кацюша» адыграла асаблівую ролю ў вызваленні Мінска. «Кацюша» сёння размясцілася ля падножжа Кургана Славы побач з экспазіцыяй артылерыі і танкаў, а таксама па суседстве з легендарным штурмавіком Іл-2, які па ініцыятыве Федэрацыі прафсаюзаў Беларусі з’явіўся там у канцы жніўня мінулага года.
Дарэчы, Федэрацыя прафсаюзаў з 2004 года шэфствуе над мемарыяльным комплексам, які ўзвышаецца на 21-м кіламетры трасы Мінск — Масква. Ваенны ансамбль штомесяц наведваюць тысячы чалавек. Добраўпарадкаванне Кургана Славы — адна з ініцыятыў нацыянальнага прафцэнтра, за якую ФПБ была ўдастоена прэміі Прэзідэнта «За духоўнае адраджэнне». Арцём Ігнаценка пералічвае:
— За гэты час мы ўжо двойчы правялі маштабную рэканструкцыю. Адрамантавалі стылабат, 482 прыступкі вітай лесвіцы з відам на мемарыяльны комплекс. Замянілі травяное покрыва, усталявалі каскад сонечных батарэй, якія сілкуюць падсвятленне. Таксама ўсталявалі інфармацыйныя стэнды, якія расказваюць аб аперацыі «Баграціён», гісторыі Вялікай Айчыннай вайны і жыцця незалежнай Беларусі. Летась мемарыяльны комплекс «Курган Славы» адсвяткаваў сваё 50-годдзе.
ypopko@sb.by
Фота прадастаўлена Федэрацыяй прафсаюзаў Беларусі
