Марына ЯЦКО не проста калекцыяніруе прыгожыя шары і фігуркі звяркоў — жанчына прачытала мноства кніг і можа гадзінамі расказваць гісторыі стварэння розных калекцый.Прывітанне ад таты
З тых часоў мінулі дзясяткі гадоў. Марына дастае з шафы вялікія скрынкі з цацкамі, акуратна працірае іх ад пылу і ўпрыгожвае ёлку, ад якой ідзе моцны водар хвоі. Калі ў руках аказваецца пухлы ружовы снегавік, жанчына замірае, успамінаючы цёплы момант з дзяцінства:
— Я падавала цацкі тату, а ён іх вешаў на ёлку: мне гэта рабіць не давяралі, баяліся, што разаб’ю, — пасміхаецца жанчына. А потым са светлым сумам дадае: — Таты ўжо няма, але ёсць памяць. Гэтыя цацкі захоўваюць цяпло і надзеі людзей, якія жылі ў той час.
Усе героі калекцыі быццам ажываюць, калі іх змяшчаюць на ёлку.Марына Яцко жыве з мужам і двума сынамі ў Лідзе, працуе страхавым агентам. Калекцыяніраваць ёлачныя цацкі яна пачала шэсць гадоў таму.
— Як усё самае лепшае ў жыцці, гэта атрымалася выпадкова. Навагодняга настрою зусім не было, і я думала, чым бы парадаваць сям’ю. Вырашыла ўпрыгожыць ёлачку старымі савецкімі цацкамі — добра, малодшаму сыну было ўжо пяць гадоў, так што за шкляныя шары я была спакойная. У інтэрнэце знайшла аб’яву аб продажы цацак і выправілася па адзін набор, але дадому вярнулася з цэлай скрынкай: проста не магла спыніцца.
Калекцыянер прызнаецца: яе хобі нарадзілася не на пустым месцы.
— Мой тата быў гісторыкам і збіраў кнігі, у нас была багатая бібліятэка. Мы з мамай з яго жартавалі, маўляў, навошта табе столькі! Але вось у 35 гадоў у мяне «стрэлілі» яго гены — толькі я не працягваю яго справу, а збіраю ўласную калекцыю. Цяпер ужо мой муж жартуе, што ўва мне прачнуўся Плюшкін.
Дарагая забава
Марына раскладвае свае скарбы на стале: праз колькі хвілін на ім не застаецца вольнага месца, а ў скрынцы яшчэ не відаць дна.
— Інтэрнэт выдатна спрашчае жыццё: я купляю шарыкі і звяркоў на аўкцыёнах, нешта заказваю ў Расіі і ва Украіне, некаторыя рэчы аддалі сваякі і сябры. Ёсць яшчэ спецыяльныя групы калекцыянераў, дзе такія ж захопленыя людзі абменьваюцца гісторыямі, дапамагаюць адзін аднаму шукаць эксклюзіўныя рэчы.
Кожная цацка — гэта твор мастацтва.На нясціплае пытанне пра тое, колькі ж каштуе калекцыя, дзе больш як 3000 цацак, Марына адказвае з гумарам:
— Калі муж дазнаецца — выганіць з хаты! — а потым шэптам дадае: — Некалькі тысяч долараў. Увогуле, калі ўсё прадаць, можна купіць невялікую машыну. Але я б не сказала, што з кожнай зарплаты адкладваю на цацкі. Бывае, за паўгода нічога каштоўнага на аўкцыёне не трапіцца, а бывае, і за месяц магу адразу 10 штук купіць. Але цяпер узнікла праблема: перш чым нешта купіць, трэба падумаць, куды пакласці цацкі. Я смяюся, што ва ўсіх людзей у шафах ляжыць адзенне, а ў мяне — шары, гірлянды і Дзяды Маразы са Снягуркамі.
Гісторыя цацак
Марына не проста калекцыяніруе прыгожыя шары і фігуркі звяркоў — жанчына прачытала мноства кніг і можа гадзінамі расказваць гісторыі стварэння розных калекцый.
— Каб цацка выйшла ў свет вялікім накладам, яе эскіз павінен быў зацвердзіць мастацкі савет. Асабліва ў СССР любілі выпускаць цацкі, прысвечаныя нейкім датам: напрыклад, да 100-годдзя з дня смерці Аляксандра Пушкіна з’явіліся наборы з персанажамі казак «Руслан і Людміла», «Залатая рыбка», «Казка пра цара Салтана». А пасля палёту ў космас выйшла серыя са спадарожнікамі і касманаўтамі.
Сава і зайчык з «Айбаліта», Крот з «Дзюймовачкі», унучка і Жучка з «Рэпкі» — усе гэтыя героі быццам ажываюць, калі Марына змяшчае іх на ёлку, і гатовыя распавесці свае гісторыі.
Дарэчы, выпускаць цацкі ў СССР пачалі ў 1937 годзе. Калекцыянеры лічаць самымі каштоўнымі шары і фігуркі звяроў, зробленыя да 1966 года. У той час іх распісвалі ўручную: калі тварык намаляваны добра — адразу зразумела, што працаваў майстар, а калі «цяп-ляп» — верагодна, цацку рабіў вучань. А потым ужо пачалася канвеерная вытворчасць, з шароў знікла індывідуальнасць.
— Самая дарагая і рэдкая цацка ў маёй калекцыі — клоўн Вяткін з цыркавой серыі, у камплекце з якім ідзе сабачка Манюня. Зараз дакладна не ўзгадаю, колькі ён каштаваў, але ў каталогу цэны на яго стартуюць ад 250 рублёў. Мне пашанцавала: купляла цэлы лот, дзе ён прадаваўся з іншымі цацкамі.
Ужо некалькі гадоў Марына марыць займець адну цацку — Астролага з «Казкі аб Залатым пеўніку» Аляксандра Пушкіна. Цацка вельмі рэдкая, таму і цана «кусаецца» — каштуе ён каля 800 рублёў.
— Кожная цацка — гэта твор мастацтва. У тыя часы яны прыраўноўваліся да ўпрыгажэнняў Фабержэ, таму дазволіць шары сабе мог толькі багаты чалавек. Затое выбар быў вялікі: са шкла, пластыку, прэсаванай ваты, кардону, вялікіх і зусім маленькіх памераў.
У багатай калекцыі Марыны знайшлося месца не толькі для ёлачных цацак. У ёй і флажкі, і старадаўнія паштоўкі, і нават унікальныя гірлянды. Адна з іх асабліва ўразіла: усярэдзіне каляровых шкляных лямпачак гірлянды «Сюрпрыз» — спецыяльная вадкасць, якая пры награванні ад электрычнасці пачынае бурліць і свяціцца. Усё ж такі майстры ў 1966 годзе пастараліся на славу — да гэтага часу ўсе лямпачкі працуюць як новенькія.
Даглядаць за цацкамі, кажа Марына, нялёгка: мыць іх нельга, ды і падфарбоўваць ці рэстаўрыраваць калекцыянер не бярэцца — страціцца дух часу. Таму толькі і застаецца, што праціраць анучкай пыл ды захоўваць у скрынях.
— Дастаю іх рэдка і вельмі акуратна. Аднойчы вось на Чыпаліна наступіла — раскалоўся, не склеіць. Непрыемна было, але не плакала, што ўжо зробіш. Дарэчы, калі я на аўкцыёнах прайграю, таксама не моцна хвалююся — значыць, не маё, калі не купіла.
Калекцыянер зноў акідвае позіркам цацкі, якія ляжаць стройным радком на стале. Яны блішчаць і пераліваюцца, у кожнай — свая таямніца і гісторыя. Але на пытанне пра тое, якую цацку Марына лічыць самай каштоўнай, яна адказвае адразу, не сумняваючыся:
— Больш за ўсіх мне дарагі гэты ружовы снегавік, таму што ён родны. Памяць з майго дзяцінства.
glushko@sb.by
