Лейтенант В.Быков на фронте, Румыния, 1944 г.
Все ли из вас узнали начало культового произведения? Это «Альпийская баллада», написанная Василем Быковым в 1963–м. Сюжет, понятный в любую эпоху, — любовь в невероятных обстоятельствах. Он и она убегают из плена. Он погибает, спасая ее; она всю жизнь его любит. Время наложило только колорит: герои бегут из немецкого концлагеря через Альпы, он — белорусский парень Иван Терешко, военнопленный, она — молодая итальянка Джулия, из состоятельной семьи, но с коммунистическими убеждениями.
Быков не раз повторял: «Так цi iначай у аснове ўсяго напiсанага мной пра вайну ляжыць асабiсты вопыт». Неужели и любовь Джулии и Ивана взята из жизни?
И это именно так! Заглянем в сборник критических статей Быкова «Праўдай адзiнай»:
«Аднойчы мы занялi нейкi гарадок i чакалi новай каманды... Здаецца, гэта быў Фэльбах або, можа, Глейсдорф, памяць добра захавала агульны выгляд гарадка, але зусiм страцiла яго назву...
У кабiне «Студэбекера» моцна прыгравала сонца, пасля бяссоннай ночы карцела драмаць, i я вылез на вулiцу. Салдаты ў кузавах таксама сядзелi, разамлеўшы ад цяпла, i клявалi насамi; па маставой уздоўж машын прайшла група выпушчаных на волю схуднелых экспансiўных людзей у цёмных берэтах...
I тут каля адной з дальнiх машын на вочы мне трапiла дзяўчына — шчупленькая, чорнавалосая, у паласатай куртцы i цёмнай спаднiчцы, яна перабiрала вачыма твары байцоў у машыне i адмоўна круцiла галавой. А ў машыне ўжо пачалося звычайнае ў такiм выпадку ажыўленне: штосьцi там наперабой выкрыквалi байцы, але яна, пагасiўшы ўсмешку, пераходзiла да наступнай машыны.
1965 г. Съемки фильма «Альпийская баллада».— Таварыш, хто ест Iван?
— Iван? — ускочыў крайнi баец.— Я Iван, вунь той Iван i шафёр наш таксама Iван.
Поўны надзеi твар дзяўчыны паступова сумнеў, калi яна пераводзiла позiрк з аднаго Iвана на другога i з цiхiм сумам казала:
— Но. То — нон Iван».
Василь Быков решил расспросить незнакомку, кого она ищет.
«Дзяўчына спярша заплакала, але хутка спахапiлася, рукавом курткi выцерла цёмныя блiскучыя вочы i, агледзеўшы нас выпрабавальным позiркам, страшэнна скажаючы рускiя i нямецкiя словы, густа перасыпаючы iтальянскiмi, расказала прыкладна наступнае.
Яе завуць Джулiя, яна iтальянка з Неапаля. Год назад, летам сорак чацвёртага, у час бамбёжкi саюзнай авiяцыяй размешчанага ў Аўстрыi ваеннага завода яна ўцякла ў Альпы. Пасля адзiнокага блукання ў гарах сустрэла рускага ваеннапалоннага, якi таксама ўцёк з канцлагера, i яны пайшлi разам. Спачатку ён не хацеў браць яе з сабою, бо прабiраўся на Усход, блiжэй да фронту, яна ж хацела на радзiму, у Iталiю, адкуль была вывезена пасля падаўлення паўстання ў Неапалi i кiнута ў нямецкi канц-лагер. Некалькi дзён яны праблукалi ў гарах, перайшлi заснежаны горны хрыбет i аднойчы ў туманную ранiцу наткнулiся на палiцэйскую засаду. Яе схапiлi i зноў кiнулi ў лагер, а што здарылася з Iванам, яна не ведае. Але яна вельмi спадзявалася, што ён быў шчаслiвейшы, прабраўся на фронт i цяпер разам з Чырвонай Армiяй зноў прыйшоў у Аўстрыю».
Сами видите отличия: в повести Иван спасает Джулию, перебросив ее по ту сторону пропасти, а сам остается противостоять погоне и погибает.
Прошло восемнадцать лет, прежде чем история молодой итальянки воплотилась в повесть.
А чтобы точно описать свою героиню, Быков встречался с итальянскими туристами. Жил он тогда в Гродно, иностранцев было не то чтобы много, но в 1960–х они уже чаще посещали Советский Союз. Обычно от них хотели заполучить какой–то дефицит, от джинсов до грампластинки. Быков искал свое: характерные жесты, черты внешности, особенности акцента.
Все действие повести умещается в три дня. Также символическая цифра. Три дня — надежда, любовь, смерть. Хватит для вечности.
cultura@sb.by
