Дзяўчаты пасля працы сустрэнуцца на прыпынку, каб прыступiць да працы зусiм iншай. Хутка Люда і Лена надзенуць чырвоныя насы i трансфармуюцца ў неверагодных Цяпу-Ляпу і Мулю-Кулю. Не застанецца і следу ад менеджара па продажы і спецыяліста па навучанні ў целекам-кампаніі. Сёння іх смешныя бутафорскія чаравікі ступяць у палаты 4-й гарадской дзіцячай клінічнай бальніцы Мінска, а гэта значыць, што настрой у маленькіх пацыентаў там значна паднімецца. Яны забудуць хаця б на нейкі час пра тое, што ў iх баліць і чаму яны знаходзяцца тут. Карэспандэнт «Р» пазнаёмілася з сапраўднымi бальнічнымі клоўнамі і даведалася, чаму яны пайшлі ў такую прафесію.
Муля-Куля і Цяпа-Ляпа
У нашай краіне працуюць каля 50 бальнічных клоўнаў. У Мінску — 20, Гомелі — 15, астатнія ў іншых рэгіёнах. Дык што гэта за дзейнасць такая? Гэта не хобі або валанцёрства, а сапраўдная праца, прафесія. Урачы, інжынеры, псіхолагі, акцёры, менеджары і прадстаўнікі іншых прафесій знайшлі для сябе яшчэ адзін від дзейнасці, мэта якога — дапамагаць дзецям.
Кожны, хто вырашае гэтым займацца, абавязаны прайсці далёка не адзін трэнінг, не адну практыку, перш чым адправіцца ў бальнічныя палаты. Вывучэнне псіхалогіі хворых, асновы акцёрскага і музычнага майстэрства, дзiцячая псiхалогiя, правілы працы ў медыцынскіх установах — гэта база, якой яны абавязаны валодаць. У Мінску бальнічныя клоўны працуюць па графіку некалькі разоў на тыдзень. Наведваюць РНПЦ дзіцячай хірургіі, 4-ю гарадскую дзіцячую клінічную бальніцу, дамы-інтэрнаты для дзяцей-інвалідаў з асаблівасцямі псіхафізічнага развіцця, Рэспубліканскі клінічны цэнтр паліятыўнай дапамогі дзецям і іншыя ўстановы. Мінімум, які павінен адпрацаваць клоўн, — два разы на месяц.
У Мінску бальнічныя клоўны працуюць па графіку некалькі разоў на тыдзень.— Прычым калі ро-біш перапынак у дзей-насці — прапускаеш выхады ў бальніцы, то павінен яшчэ раз прайсці трэнінг, перш чым будзеш iзноў дапушчаны, — тлумачыць правілы Людміла Адамовіч, якая працуе пад творчым псеўданімам Цяпа-Ляпа. Сёння яны з сяброўкай Аленай Емяльян, то бок Муляй-Куляй, будуць забаўляць дзетак. І гэта не значыць, што яны будуць хадзіць па канаце, класці галаву ў пашчу тыгру і жангліраваць апельсінамі. Ні ў якім разе! Бальнічная клаўнада — гэта не пра смех, а пра ўвагу, шчырасць і сумленнасць. І гэта нашмат складаней, чым проста рассмяшыць.
Белыя халаты, хвосцікі, гумкі, вядома, насы, а яшчэ ў абедзвюх на нагах дзівосныя чаравікі. Што цікава, агульныя. Памяняліся левымі, каб даваць дзецям выбар: з якой нагі ім уваходзіць у палату — з сіняй або зялёнай? Нават такая дробязь — калі ў дзвярным праёме з’яўляюцца клоўны і пачынаюць гутарку з гэтага пытання — весяліць і забаўляе. Клоўны, дарэчы, працуюць як мінімум у парах i кожны раз выбiраюць новы вобраз. Люда і Лена сёння, напрыклад, вырашылі быць урачамі. Знаёмцеся: Муля Кулеўна і Цяпа Ляпаўна. У кожнай на кішэнях белых халатаў па шарыкавай асадцы. Вядома ж, будуць яны выпісваць нябачныя рэцэпты, а да ўрачоў звяртацца не інакш як «калегі».
Цяпа-Ляпа: «Яшчэ цешыць, калі бачым прагрэс у дзетак. Раней глядзеў толькі ў тэлефон, а тут стаў мець зносіны з аднагодкамі».Аперацыя «Імправізацыя»
Люда і Лена абуваюць клоўнскія чаравікі, апрацоўваюць рукі антысептыкам і знікаюць за дзвярыма аднаго з аддзяленняў бальніцы. Перш чым увайсці ў палату, грукаюць у дзверы. Калі дзіця або яго бацькi не хочуць размаўляць, то ніхто не настойвае — клоўны далiкатна сыходзяць.
Праз паўтары гадзіны дзяўчаты з’яўляюцца ў яшчэ больш вясёлым настроі. Зразумела, гэта дзеці паўплывалі.
Люда ўспамінае:
— Працавала ў дзіцячым садзе, калі ўпершыню патрапіла на трэнінг для бальнічных клоўнаў. Спачатку вырашыла, што імправізацыя, з якой даводзіцца ўвесь час сутыкацца ў палатах, не для мяне, бо я чалавек сцэнарыя. Але толькі прайшоўшы поўны трэнінг, дзе мяне разня-волілі, а члены каманды падтрымлівалі, зразумела, што ўсё магу: і працаваць у пары з іншым клоўнам, імправізуючы, i пастаянна ўзаемадзейнічаць і выкручвацца з розных сітуацый. Пачынаеш захапляцца працэсам, тым, як медыцынская клаўнада ўплывае на пацыентаў і дапамагае дзецям i iх бацькам, якое яна мае тэрапеўтычнае дзеянне.
Муля-Куля: «Прыемна, што нам давяраюць! На мінулым тыдні мамы з немаўлятамi прасілі патрымаць іх малых».Спачатку ўсе працуюць па шаблоне: два клоўны заходзяць, адзін хаваецца, другі шукае. Так зара-джаецца гульня. З часам майстэрства клоўна развіваецца, вопыту становіцца больш, адпаведна, гульні могуць з’яўляцца амаль на хаду. І для гэтага не патрэбныя мыльныя бурбалкі i iншыя забаўляльныя атрыбуты. Сёння, напрыклад, Лена і Люда спявалі песні разам з хлопцамі і дзяўчатамі на ўсе галасы, рабілі з сабе чаек, у адной палаце нават медыцiравалі.
— Тое, што дзецi захварэлі, тое, што яны ў бальнічнай палаце, мы змяніць не можам. Наша задача не прымушаць смяяцца, а адцягнуць, павярнуць думкі хворых у іншы бок, — расказвае Лена. — Колькі хвілін можна вылучыць на кожную палату? Ды пакуль гульня працуе.
Пра хваробы клоўны з пацыен-тамі не гавораць. Выключэнне — калі тыя самі захочуць. Часцей за ўсё гэта бацькі, іх трэба выслухаць, але з ролі пры гэтым не выходзіць.
Паміж намі нос
Люда і Лена больш не клоўны — яны знялі халаты, прыбралі ў партфелі пальчыкавыя цацкі для самых маленькіх пацыентаў, але на іх тварах засталіся сляды ад гумак яркіх насоў. Дарэчы, нос — самы галоўны атрыбут клоўна. Ён сігналізуе: прыйшоў нехта, хто гатовы з табой дурэць.
Алена ЕМЯЛЬЯН і Людміла АДАМОВІЧ без яркіх насоў — простыя прыгожыя дзяўчаты. Якой бачаць будучыню бальніч-най клаўнады прадстаўнікі гэтай прафесіі? Ды такой, як у некаторых краінах ЕС. Клоўн там — афіцыйная штатная адзінка ў кожнай бальніцы. Са сваім кабінетам, дзе як мінімум можна пакінуць свой рэквізіт, рэчы і заўсёды быць на сувязі з тымі, каму ты патрэбны.
— Ніколі не забуду маму з адной бальніцы, — Люда на секунду засумавала. — Мы толькі зайшлі ў палату, там была яна. Паглядзела на нас і сказала: «Дзе ж вы былі ўчора?! Вы так былі патрэбныя!» Мы спужаліся! А яна, аказваецца, была нам так рада! Яе дзіця якраз было ў працэдурнай. А ўчора ў іх быў цяжкі дзень, патрэбна была падтрымка, адцягненне ўвагi ад дрэнных думак.
Урачы, медсёстры, санітаркі таксама даўно палюбілі калег. Часам нават клічуць падыграць пры балючай працэдуры. Напрыклад, дзяўчынцы ў афтальмалагічным аддзяленні трэба было закапаць кроплі ў вочы. Для дзіцяці гэта жах, але калі побач дзве мадамы з насамі ставяць таблічку «Мора», кладуцца на кушэтку і звяртаюцца да малой: «Выбачайце, мы тут пазагараем!», пра працэдуру дзіця ўжо i не памятае.
Лена дадае:
— Калі мы з’яўляемся ў палатах, мы як бы кажам дзіцяці: цяпер ты — цэнтр, і я толькі з табой, цяпер усё для цябе. І вельмі прыемна, што ўсе нашы сябры і родныя нас падтрымліваюць у тым, што мы пасля сваіх работ ідзём дапамагаць іншым. Дарэчы, сярод нашых калег ёсць клоўны, якім ўжо за 60 гадоў, а ў кагосьці нават i сваіх трое дзяцей. Так што намi сапраўды ганарацца.
Дзяўчаты мараць, каб прафесія бальнічнага клоўна стала для iх асноўнай.
— Мы будзем рады, калі да нас будзе звяртацца той, каму мы патрэбныя. Напэўна, для гэтага мы тут... — дапаўняючы адна адну, гавораць яны.
Мы развітваемся: дзяўчаты спяшаюцца дадому. Раніцай была праца, што аплачваецца, а ўвечары другая, што ўзбагачае душу i сэрца. Наперадзе ў іх яшчэ свае хатнія справы, клопаты. Аднак прыйдзе раніца i яны
пойдуць у свае офісы з торбамі, на дне якіх ляжаць насы на гумках, закліканыя несці радасць дзецям.
