Инновационные установки, геномные технологии и реагенты для ПЦР-тестов на ковид: ученые Академии наук рассказали о важнейших достижениях в области химии

Аддзяленне хіміі і навук аб Зямлі — гэта магутная навукова-вытворчая карпарацыя, якая займаецца не толькі фундаментальнымі даследаваннямі сусветнага ўзроў­ню, але і камерцыйнай працай, выпускаючы гатовую прадукцыю. Акадэмік-сакратар аддзялення Сяргей Усанаў выказаў упэўненасць, што сёння хімія — лідзіруючая галіна ведаў:

— Хімія пераходзіць на малекулярны ўзровень. Яна займаецца найважнейшымі пытаннямі, у тым ліку секвеніравання геному чалавека і стварэння сучасных лекавых прэпаратаў. У нас працуе шэсць розных арганізацый, дзве структуры — камерцыйныя. Адна з іх зай­маецца выпускам дыягнастычнай прадукцыі, другая працуе ў галіне стварэння цвёрдых лекавых форм.


Важныя адкрыцці былі зроблены ў Інстытуце біяарганічнай хіміі. Там распрацавалі тэхналогію атрымання рэкамбінантных бялкоў чалавека, устанавілі іх прасторавую структуру. Гэтыя вынікі можна выкарыстоўваць пры распрацоўцы прэпаратаў для лячэння раку і за­хвор­ванняў сардэчна-сасудзістай сістэмы. Упершыню ў свеце распрацавана камп’ютарызаваная тэхна­логія сінтэзу штучных генаў. Сяргей Усанаў — пра тое, чаму геномным тэхналогіям надаецца асаблівая ўвага:

— Часта гены даюць збой, што прыводзіць да розных спадчынных захворванняў. Нашы вучоныя распрацавалі ўнікальную тэхналогію. Цягам дня яны могуць ажыццявіць сінтэз практычна любога гена. У перспектыве гэта дазволіць лячыць спадчынныя захворванні шляхам замены гена, які працуе няправільна, на карэктны.

Дырэктар Інстытута фізіка-арганічнай хіміі НАН Аляксандр Біль­дзюкевіч — пра тое, чаму яго інстытут робіць стаўку на малатанажную хімію, гэта значыць на вытворчасць навукаёмістых прадуктаў у невялікіх аб’ёмах:

— Перавага ў тым, што малатанажныя прадукты, як правіла, валодаюць высокім рыначным коштам і маюць высокую долю інтэлектуальнай працы. Гэта значыць нешта накшталт хімічнага парку высокіх тэхналогій. Гэта гнуткія вытворчасці, якія могуць аператыўна рэагаваць на змяненне рынку.

Кажучы аб развіцці такога напрамку, як мікратанажная хімія, Аляксандр Більдзюкевіч адзначыў, што ў гэтай галіне распрацоўкі інстытута датычацца спецыфічных рэагентаў, якія выкарыстоўваюцца пры вытворчасці ПЛР-тэстаў і лекавых сродкаў з магчымасцю адраснай дастаўкі рэчыва. Гаворка ідзе пра мікраграмы! Гэтага дастаткова, каб забяспечыць патрэбнасць цэлай краіны ў такіх рэагентах.

У працяг размовы аб малатанажнай хіміі загадчык аддзела фізіка-хіміі танкаплёначных матэрыялаў Інстытута хіміі новых матэрыялаў НАН Уладзімір Агабекаў дадаў, што многія даследаванні і распрацоўкі вядуцца па заказе прадпрыемстваў нафтахімічнага комплексу краіны:

— Некалькі гадоў таму паспяхова завяршыліся сумесныя даследаванні вучоных і вытворцаў па паляпшэнні ўласцівасцей валакна арселон (выкарыстоўваецца ў тым ліку для пашыву адзення ратавальнікаў. — Заўв. рэд.). Па нашай распрацоўцы ў ААТ «СветлагорскХімвалакно» пабудавана вопытна-прамысловая ўстаноўка. Ужо выраблена 61 тона гэтага браміраванага валакна.

Уладзімір Агабекаў прадэман­страваў журналістам яшчэ некалькі цікавых распрацовак, у тым ліку ахоўныя маскі для твару. Гэта вынік працы вучоных па наданні павышаных біяцыдных характарыстык нятканым матэрыялам.

Напрыканцы слова ўзяла дырэктар Інстытута біяарганічнай хіміі НАН Святлана Бабіцкая:

— У нашым інстытуце функцыянуе 14 лабараторый і НПЦ «ХімФармСінтэз», які займаецца выпускам субстанцый і гатовых лекавых форм проціпухлінных прэпаратаў, што патрабуюцца ў невялікай колькасці і з’яўляюцца вельмі дарагімі. Яшчэ гадоў дзесяць таму ўсе гэтыя сродкі былі імпартнай вытворчасці. Сёння мы цалкам закрываем патрэбнасць краіны ў тых прэпаратах, якія выпускаем. Гэта дазволіла сэканоміць значныя сродкі.

gorbatenko@sb.by